Baixo as ventás, apartadas da vista pero non moito, hai: dúas bicicletas cas rodas picadas, catro pares de botas vellas, un Seat Ibiza —bo no seu día— coa pintura comida, media ducia de brochas tesas e as tellas todas dun alpendre que xa non existe, que o levou o temporal aló polo dous mil e pico. Por entre os bloques saen os xeranios que para o traballo que piden, que é case nada, boa alegría dan. Unha cadea longa, grosa e enferruxada, silenciosa e sen can.
Para tirar sempre hai tempo. Nunca sabes cando vas sacar proveito deste impermeable, furado nas costas, niño de morcegos e ai, dunha talla que xa non é a túa. Manuel Fraga gardaba en Perbes o traxe de baño de cando Palomares. Por se viña á praia un amigo gordo, dicía. Se o amigo fose gordo, gracioso e destemido dos tópicos preguntaría se brillaba na escuridade. Nunca sabes se de tanto acumular vas acabar cunha casa museo: están sempre cheas de trangalladas. A de Cela en Iria Flavia ten un aire a limpeza dunha síndrome de Dióxenes. Gardaba a mochila e mais as alpargatas vellas da primeira viaxe á Alcarria. Como tiña que feder iso. Vinte anos despois e xa famoso, claro, foi no Rolls Royce e cunha negra conducindo: hai quen a confunde con Grace Jones pero chamábase Vivian; el, simpático, dicíalle Oteliña. En Padrón teñen as botas vellas pero non o Rolls. Iso si, hai unha locomotora.
Debeu ser para competir coa casa de Rosalía, e menos mal que a ninguén se lle ocorreu chantar aquel avión de Norgewian rotulado co nome e mais a foto da santiña. O sitio ten ese aire solemne e cerimonioso, ca súa cámara de ofrendas e tesouros, do que carece o Panteón de Galegos Ilustres. Alí fan festas e caen pingueiras. Non é nada serio e iso acáenos ben. Está o despacho pero dise que alí era cousa de Murguía. Ela traballaría onde eu e mais vostedes supoñeriamos: na cociña. Afortunadamente, case todo na Casa da Matanza é falso, pero bastante bonito. Alí vivían de alugueiro e non é plan de poñer carteis de 'Esta era a cama do caseiro de Rosalía'.
Cando a guerra, en Madrid, ofrecéronlles a Juan Ramón e a Zenobia un piso á altura da súa fama; ben situado, enorme, con louza e finas obras de arte. Os anteriores inquilinos, ehem, non ían poñer obxeccións. Como a muller do xefe do campo de exterminio d'A zona de interese cando lle traen abrigos de peles inda cheirando a longa viaxe en tren de gando, pero estes dixeron que nin falar, que como ían vivir na casa doutra xente. Aceptaron de moi boa gana Rafael Alberti e María Teresa León.
A Otero Pedrayo non lle quitaron a casa. Contentáronse con quitarlle o choio e o futuro. Un vai a Trasalba, ve todo aquel poderío de pedra boa e tanta finca que dá suor pensar en rozala, e di: Don Ramón tiña que estar montado no dólar. En tempos do pai, que era médico e ía de a cabalo consultar e cobrar rendas, entrabas por un paseo de roseiras mirando o xardín francés e as árbores exóticas, facíanche subir pola escaleira de granito á planta nobre e alí estabas, no salón principal. Máis grande que calquera casa da aldea. Facíanse os velorios, recibíanse ás visitas. Un cuarto bastante de postureo. Ramón e Fita non o usan apenas: ela prefire estar en Ourense, saíndo cas amigas e non morta de noxo na aldea; el escribe no salonciño, á beira da ventá, nun curruncho que desafía as leis da ergonomía. Hai un despacho herdado do pai pero tan escuro e frío que faría acolledor a un narcopiso.
Todo está case como cando morreu Otero e un comprende a Risco cando ía de neno e lle daban medo as galiñas e as noites. Para as fotos e as fins de semana é ideal, pero vivir onde un rico do XIX era xa duro no 1950. Aínda habían tardar anos en poñer baño e cociña bilbaína. Antes estaba a lareira, e alí quedan as dúas hoxe no mesmo cuarto de servizo. Non hai máis fontes de calor na vivenda, que para o grande que é, inda daba para tres cociñas máis segundo o estándar popular galego. Unha para amosar ás visitas lustrosa, outra de diario, máis mala, e igual a de reserva. Tamén unha escaleira e un salón grande que ninguén usa. Fóra, na eira de Trasalba, no campo que soña co millo e só ten herba a bailar ca brisa, unha gata negra déitase e mira para nós con cara de que pesados os turistas, e iso que non sodes tantos.
