Como non lembrar O valo de Manselle, de onde lle vén o ritmo a estas palabras, nese momento no que Angueira entrou no auditorio municipal de Padrón, da man de Lourenzo Fernández Prieto e María López Sández, os dous últimos académicos en ingresar na institución antes ca el. No ano 1995, os veciños desa aldea de Dodro decidiron inverter un diñeiro do monte en man común en facer eles mesmos un valo, un valo co que recuperar un espazo de xogo que fora tal dende que o mundo comezara a falar nese sitio. Angueira foi dos que foron e fixeron esa revolución. E contouno nese poema. E non debe ser estraño que o recorde. Entrou na Academia cun discurso titulado I es a noite, i es a aurora. A poética da luz en Rosalía de Castro. Respondeulle Chus Pato con O Chevrolet do Camoiras e a palabra Rexurdimento. E un dos trazos dos que se serviu a poeta e académica para nos traer o seu xesto foi ese, precisamente: "Il é aquel que permitiu e apostou a vida para que un valo comunal fose erguido".
Todos os que alí estiveron aplaudiron, e sorriron, ao ver entrar a Angueira. As primeiras palabras do escritor e profesor foron para lembrar en certa maneira o que a Real Academia Galega ten de valo, como unha das decisivas conquistas do "proceso xeral emerxente e de resistencia á asimilación" alicerzado con Sarmiento. Foron, así, de agradecemento, "pola máis alta honra que se me pode conceder", a de entrar nesta institución cen anos despois do pasamento do seu fundador, Manuel Murguía. E tamén por facerse o acto de entrada por primeira vez en Padrón, na terra de Macías o Namorado e de Ruiz Pons, lembrou, entre moitos outros nomes, e entre eles, e con eles, o de Rosalía de Castro, a escritora infinda padronesa á que lle abre cada día a Casa da Matanza como presidente da fundación que leva o seu nome. Agradecemento non só por facerse na súa vila, senón no mesmo lugar que foi o seu instituto, con "Moncho, Marisa, Eusebio, todos", con mestres como Bernardino Graña, co activismo da asociación cultural O Sacho, con recitais alí mesmo como o de Salvador García-Bodaño, a quen precisamente lle tomou o relevo na Academia.
Así de luminosa foi a entrada de Angueira. Contounos máis Pato do camiño que o levou ata ese 27 de abril. Falounos da súa linaxe labrega e emigrante. Da súa nai, Manuela do Roxo, de Laíño, da bicicleta verde que lle comprou, da memoria do tío republicano forzado ao exilio que lle transmitiu, da petición de escribir todo nunha novela que lle fixo. Do seu pai, Angelito Costa, de Lestrove, da memoria da violencia da guerra que sempre o acompañou. Aos dous lembrou xaora Angueira, pai e nai que lle aprenderon a lingua en que fala, ese “tesouro particular e ó mesmo tempo público, íntimo ata nos conmover os sangumiños pero de cerna e celme sempre comunal”. E tamén da escola unitaria de Chenlo onde comezou a estudar, dos libros do irmán do seu cuñado, dos seus oito irmáns e irmás, da praia da Torre onde aprendeu a nadar, das 500 pesetas do seu primeiro premio, das militancias, da decisión de ser escritor. Da palabra Rexurdimento, da que Angueira tanto se ocupou, do seu ventar pola Palmeira do Señorito en Palmeiras, piueiros, pola memoria do Camoiras en Pensa nao ou polos seus ensaios, cos marcos que a moven cara atrás no tempo, pero tamén cara adiante, e que a fan especialmente resoante entre o 1916 e o golpe de Estado, época na que unha boa parte da sociedade galega cría vivir unha época de rexurdimento.
Así, o rexurdir e o rexurdimento foron resposta á poética da luz, da noite e da alborada pola que navegou Angueira. E foi como dende a embarcación sinalando, separando luz de sombras dende a xénese mesma do mundo e da obra rosaliana, dende as noites de La flor e A mi madre ata o vento que move as velas nos Cantares Gallegos, que responde ao "insultante soneto de Góngora" con todo o que "en pura luz se baña". E ten que parar, o extraordinario dicidor, para pronunciar: "Que inchadiña branca vela/ antre os millos corre soa". Ou para modular: "Sol de Italia, sol de amore...!". Polas filiacións das tradicións da luz e da sombra nesta obra foinos levando. Polo padre Sobreira e a alborada de Añón á luz dese tempo novo do rexurdimento na Alborada rosaliana deica a Alba de Groria do exilio de Castelao ou á "semente de mencer" de Darío Xohán Cabana. Ou polas Follas novas, escritas á sombra da derrota da revolución do 1868, polo "fondo sen fondo do meu pensamento", e por todas as noites ata a que leva na fronte unha estrela e no ceo o seu nome nunha constelación, ou ata a "negra sombra", ese outro himno, para Angueira. E navegando entrou no río de En las orillas del Sar polo poema Los Robles, en contra da tala das árbores da carballeira de Conxo, do bosque comunal. E máis aló, pola luz e a sombra da poeta en Curros, en Lorca, en Pimentel, en Novoneyra, en Xohana Torres, en García Bodaño, en Bernardino Graña, en Xohán Cabana, en Ferrín.
Todos eles foron tamén. Foron os do valo e os das velas. "A tribo inmemorial". "Eles somos nós./ Os que vimos da braña e mais dos xuncos enxaguados,/ os que vimos de rozar trevo/ e herba verde de campía en Sulaíño", di nese 'Valo de Manselle'. E todos foron. E mandou Angueira que houbese luz. E houbo luz.
