Capital
Quen isto escribe pertence a un dos clubes con máis membros de toda España: as persoas ás que non lles gusta Madrid. É algo completamente irracional: non me gustan as cidades con praia, nacín nos Ancares e a capital de España está a unha altura similar á da miña vila natal, adoro a pintura e a literatura e non hai cidade preto máis literaria e pictórica que a de Galdós —xa, xa, madrileño adoptivo— e Velázquez... Supoño que ten que ver co fútbol e, ultimamente, con cuestións políticas e sociolóxicas.
Dada a existencia deste club, unha porcentaxe importante dos españois non podemos facer un libro sobre Madrid: a pura animadversión levaría á subxectividade. E, curiosamente, impedimos que os amantes da cidade o escriban tamén, xa que as gabanzas resultan desproporcionadas —de Madrid ao ceo, xa saben—. Será por iso que a mellor biografía da cidade rematou por facela un australiano, Luke Stegemann, autor que non conta con demasiadas credenciais académicas, aínda que si cunha visión como habitante estranxeiro durante décadas que non convén menosprezar. Publica este Madrid. Historia de una ciudad de éxito a editorial Espasa.
O subtítulo dá unha chave para a interpretación do libro. Estes paratextos adoitan ser moito máis neutrais —Unha historia, unha biografía— ou conter unha referencia cultural —o mellor libro sobre Berlín subtitúlase A metrópole de Fausto—. Porén, Stegemann elixe para o seu a palabra éxito e anuncia que a obra vai ser unha defensa da cidade fronte aos seus críticos históricos, europeos e actuais.
Toda a obra sitúase nun difícil equilibrio entre a venda do discurso triunfalista de Madrid nas dúas últimas décadas —cun carácter liberal que, en realidade, é neoliberal e, polo tanto, se achega perigosamente aos discursos populistas da extrema dereita europea que o autor rexeita e que non aparecen en case que ningunha outra capital importante— e a análise dunha historia cuxos momentos máis épicos para un estranxeiro están conectados a movementos de resistencia popular, nomeadamente o 2 de maio e o No pasarán de 1936. Por certo, se alguén se achega ao libro na procura de actualidade levará unha decepción: Isabel Díaz Ayuso nin sequera aparece mencionada.
O nervio destas monografías atópase adoito na análise das transformacións da cidade e das pegadas que a Historia deixou nelas. E aquí é onde se detectan as carencias como historiador —aínda que sexa afeccionado— de Stegemann. A bibliografía utilizada é dubidosa en moitos casos —quizais o máis senlleiro sexa o uso dun libro anecdótico de Laura Cumming sobre Velázquez— e non poucas anécdotas aparecen mencionadas sen citar a súa fonte ou sen poñer en cuestión a súa autenticidade. En canto aos lugares, hai unha clara tendencia a usar episodios históricos que só tiveron Madrid como escenario tanxencial para encher páxinas que deberían usarse para falar máis en profundidade da cidade en si. Por último, Stegemann tende a confundir perigosamente personaxes madrileños con personaxes que desenvolveron a súa actividade na cidade e mesmo a cometer erros incomprensíbeis con certos asuntos —falar de Mesonero Romanos e nin sequera citar a Larra, por exemplo—.
En poucas palabras: a capital de España precisaba unha biografía e segue a precisala. A curiosa e polarizadora imaxe que se ten dela arestora dificulta que a escriba un local e o intento de Stegemann, dirixido en primeira instancia ao público anglosaxón, para o que os defectos sinalados serán anecdóticos, remata nun relativo fracaso malia que sexa unha lectura agradábel e deixe ao lector de divulgación satisfeito e desexoso de visitar unha grande cidade